ދަތުރުނާމާ

ދަތުރުނާމާއަކީ ދަތުރެއްގައި ކަންކަން ހިނގައިދިޔަ ގޮތުގެމައްޗަށް ލިޔާލިޔުމެކެވެ. ބައެއް ލިޔުންތެރީން ވިދާޅުވަގޮތުގައި ދަތުރު ނާމާއަކީ އޭނާ އެލިޔާއިރު އެތަނެއްގައި ކަންތައްތައް ހުރިގޮތް އަންގައިދޭ ފޮޓޯއެއްކަހަލަ އެއްޗެކެވެ. މިގޮތުން ދަތުރުނާމާއެއް ލިޔާއިރު ދަތުރުކުރާމީހާއަށް ފެނުނު ކަންތައްތަކާއި ތަޖުރިބާކުރެވުނު ކަންތަތައްތަކާއި، އިވުނު އަޑުތަކުގެ މައްޗަށާއި އިޙުސާސްކުރެވުނު ކަންތައްތަކުގެ މައްޗަށް ބަލައިލަން ވާނެއެވެ. ދަތުރުކޮށްގެން ލިބުނު ތަޖުރިބާއާއި، ފެނުނު ކަންތައްތައް ކިޔާމީހާގެ ކުރިމަތީގައި ފޮޓޯގަނޑެއް ފަދައިން ތަޞައްވަރު ކޮށްދޭންވާނެއެވެ. ދަތުރުނާމާ ހިމެނެނީ ރިކައުންޓްގެ ތެރޭގައެވެ. ރިކައުންޓަކީ ކަމެއް ހިނގާގޮތް ތަރުތީބުން ބަޔާންކޮށް ދިނުމެވެ. 

 

ދަތުރުނާމާ ފެށިގެންއައީ ކިހިނެއް؟

           އިންސާނާ އުފަންވީ ދަތުރުވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ކަމަށް ބުނެވެއެވެ. އެހެންކަމުން ކަންކަން ބަލައި ހޯދައި ދެނެގަތުމަކީ އިންސާނީ ޠަބީޢަތުގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ. މިގޮތުން ގަދީމީޒަމާނުގެ މީހުން އެކިތަންތަނަށް ދަތުރުކޮށް ހޯދުންތައް ހޯދުމަށް ޝައުޤުވެރިކަން އުފެދިފައި ވެއެވެ.

           ދަތުރުނާމާ އުފަންވުމުގެ މާކުރިންވެސް އިންސާނުން ކުރި މިފަދަ ދަތުރުތަކުގެ ވާހަކަ ލިޔާނެ ގޮތަކާމެދު އެމީހުންދިޔައީ ވިސްނަމުންނެވެ. މިގޮތުން މީލާދީން 1504 ހާތާނގައި މިޞްރުގެ ހަތުޝަބުސޫތުކިޔާ ރަށުގައި ވެރިކަން ކުރި މިޞްރުގެ 18 ވަނަ އާއިލާގެ މަލަކާ ސޯމާލިޔާއަށް ކުރި ދަތުރެއްގައި ބޭނުންކުރި ނާތަކެއްގެ ކުރެހުން ދައިރުލް ބަޙުރި ކިޔާފައްޅިއެއްގެ ފާރުތަކުގައި ކުރަހާފައިވެއެވެ. މިއީ ދަތުރުނާމާގެ ފެށުން ކަމުގައި ބެލެވިދާނެއެވެ.

           މީލާދުގެ 5 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި އުޅުއްވި ތާރީޚުލިޔާ މީހުން ގްރީކުގެ ބަފައިކަމުގައި ކިޔާ ހަދޯތަސް މިޞްރު، ސީރިޔާ، ފިނީޝިޔާ، ފޮސްފަރެސް ( ތުރުކީ ) އަށް ދަތުރުކޮށް އުޅުނުކަމަށް ވެއެވެ. އަދި މީނާ ލިޔުނުފޮތް ވެގެން ދިޔައީ މަޝްހޫރު ތާރީޚީ ދަތުރުނާމާއެއް ކަމުގައެވެ.

           މީގެފަހުން ޢަރަބީން ވިޔަފާރިކަމުގައާއި، އިސްލާމްދީން ފެތުރުމަށް ދަތުރުކުރިއެވެ. މިމީހުން އެއްގަމު މަގުންނާއި، ކަނޑުގެ މަގުން ނާފަހަރުގައި ދުނިޔޭގެ ތަންތަނަށްކުރި ދަތުރުތަކުގައި އޭޝިޔާއަށް އައިސްފައި ވެއެވެ. ރާއްޖެ އިސްލާމްކުރެއްވި އަބުލްބަރަކާތުލް ބަރުބަރީއަކީ  މިގޮތުން ދަތުރުކުރި ކުރުމުގައި ރާއްޖެ އައިސްފައިވާ މީހެކެވެ. މިދުވަސްވަރު އަރަބީން ލިޔެފައިވާ ފޮތްކުގެތެރޭގައި ސިންދުބާދުލް ބަޙުރީ ( ޚިޔާލީ ވާހަކައެއް ) ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ. މިއީވެސް ދަތުރުނާމާއެކެވެ.

           މީލާދީން ނުވަވަނަ ޤަރުނުގައި ސުލައިމާނު ނަމަކަށް ކިޔާމީހަކު އިންޑިޔާކަނޑާއި، ޕެސިފިކް ކަނޑުގައި ދިރިއުޅޭ މަސްމަހާއި، މުތީއާއި ކަނޑުތަކުގެ ދިރުމާ ބެހޭ ވާހަކައާއި ކަޅުކަނޑާއި، ރަތްކަނޑާއި އެޓްލާންޓީކް ކަނޑާއި ޢަރަބިކަނޑުގެ އައްސޭރީގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ ވާހަކަ ލިޔެފައި ވެއެވެ. މިނޫނަސް ޢަރަބި މީހުން ލިޔެފައިވާ ވާހަކަތަކުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ތަރައްޤީއާއި، ޢުމުރާނީ ތަރައްޤީ ސިފަކޮށްދީފައި ހުރެއެވެ.

 

ދަތުރުނާމާގެ ބައެއްވައްތަރު

ދަތުރުނާމާގެ މައިގަނޑު ދެވައްތަރެއްހުރެއެވެ. އެއީ:

1.ޚިޔާލީ ދަތުރުނާމާ) ( Fictional

           ޚިޔާލީ ދަތުރުނާމާ މިއީ ޙަޤީޤަތުގައި ހިނގާފައި ނުވާ ދަތުރެއްގެ ވާހަކަ އަމިއްލަ ޚިޔާލުން ނެރުމެވެ.  މިގޮތުން މީލާދީން 1321 ގައި ޑޭންޓޭން ލިޔުއްވި '' ޑިވައިން ކޮމެޑީ '' އާއި 1726 ގައި ޖޮނަތަން ސްވިފްޓް ލިޔުއްވާފައިވާ '' ގްލިވާރސް ޓްރެވަލް '' ގެ ސީރިއަލްތަކާއި 1759 ގައި ސެމިއުލް ޖޯންސަން އަދި ރަސަލް ލިޔުއްވި '' ކޭންޑައިޑް '' އަކީ މިގޮތުން ލިޔެފައިވާ މަޝްހޫރު ދަތުރު ނާމާތަކެވެ.

           މިބާވަތުގެ ދަތުރުނާމާއެއް ވާހަކައަކާ ގަތްކުރާފަދަ ގޮތަކަށް ގެނެވިދާނެއެވެ. މިގޮތުން ކޮންފްލިކްޓް އަކާހަމައަށް ކިޔުންތެރިޔާ ގެންދެވިދާނެއެވެ. މީގެއިތުރުން ލޮނުރަހަ ހެޔޮވަރުކޮށްލުމަށް ދެކެވޭ ވާހަކަ ގެނެވިދާނެއެވެ. ޚިޔާލީ ދަތުރުނާމާގައި ކިޔުންތެރިޔާ އުޅެން ޖެހެނީ ޙަޤީޤީ މާހައުލުން ބޭރުގައި ކަމަށްވާތީ މަންޒަރާއި މީހުންނާއި ތަންތަން ސިފަކޮށްދިނުމަށް ބާރުއަޅަން ވާނެއެވެ.

 

2. ޙަޤީޤީ ދަތުރުނާމާ)  ( Non Fictional

  މި ވައްތަރުގެ ދަތުރުނާމާ މައިގަނޑު ދެވައްތަރަކަށް ބަހާލެވެއެވެ.

1.ތާރީޚީ ދަތުރުނާމާ.

     މިއީތާރީޚީ ހޯދުންތައް ހޯދުމަށް ދަތުރުކުރާ މުއައްރިޚުން އެމީހުން އެއްކުރާ މަޢުލޫމަތުތަކާއި، ފެންނަ ފެނުންތަކުގެމައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ދަތުރުނާމާއެވެ. މިބާވަތުގެ ދަތުރުނާމާގައި ލިޔުންތެރިކަމަށް އަދި އަދަބިއްޔާތަށް މާބޮޑ ސަމާލުކަމެއް ދީފައެއް ނުވެއެވެ. އޭގެބަދަލުގައި ލިޔެފައި ހުންނަނީ ދަތުރުވެރިޔާއަށް ފެނިފައިވާ ކަންތައްތަކާއި އަޑުއިވިފައިވާ ވާހަކަތަކާއި ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތުތަކުގެ މައްޗަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ތާރީޚީ މައުލޫމަތެވެ. މިގޮތުން އިބުނި ބަޠޫޠާ ރާއްޖެއަށް ކުރެއްވި ޒިޔާރަތުގެ ވާހަކަ ލިޔުއްވި ދަތުރުނާމާއާއި ޕިރާޑު ލިޔުއްވި ދަތުރުނާމާ ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.

 

2.އަދަބީ ދަތުރުނާމާ

           މިއީ ލިޔުންތެރިކަމުގެތެރެއިން ހިމެނޭ ދަތުރުނާމާއެވެ. މިބާވަތުގެ ދަތުރުނާމާގައި ލިޔުމުގެ ރަހަ ރަނގަޅުކޮށް ކިޔާމީހާގެ ޝައުޤުވެރިކަން އަތުލައިގަތުމަށް މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ. މިބާވަތުގެ ދަތުރުނާމާގެ ތެރޭގައި އިނގިރޭސި މަޝްހޫރު އަދީބު ހޯމާރ ލިޔުއްވި '' އޮޑިސީ '' އާއި ޖޯސެފް ކޮނާރޑް ލިޔުއްވި '' ހާޓް އޮފް ޑާރކްނެސް '' ފާހަގަކުރެވެއެވެ.

           ދިވެހިބަހުގެ ލިޔުންތަކުތެރޭގައި އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ ލިޔުއްވި '' ޞައްޔާޙެއްގެ ޔައުމިއްޔާގެ ގަނޑެއް '' އާއި '' ކަނޑުންފިރުކެމުން ވައިން އުދުހެމުން '' އާއި ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން ލިޔުއްވި '' އައްޑޫ މީދޫ ކަޅިހާރު އޮޑި ބެހިގެން އެފްރިކާއަށް ދިޔަވާހަކަ '' އާއި މުޙައްމަދު ޖަމީލުދީދީ ލިޔުއްވި '' މާލެދާން ކެލެއަށް '' އާއި ބަޑޭރި ހަސަން މަނިކފާނު ލިޔުއްވި '' އަރުމާދުރައިވަރު '' ފަދަ ފޮތްތައް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.

           ދަތުރުނާމާ ފުރިހަމަކުރުމަށް މައިގަނޑު ދެކަމެއް ބޭނުންވާކަމަށް މުޙައްމަދުއިސްމާޢިލުދީދީ ލިޔުއްވައެވެ. އެއީ

1.     ލިޔާމީހާގެ ދަތުރު ދުރުވެފައި ދިގުދަތުރަކަށް ވުން.

2.     އެމީހާ ދިޔަ ރަށްރަށުގެ ޚަބަރުތައް ފިސާރި އޮޅުންފިލާނެހެން ސާފުކޮށް ލިޔުން. މިސާލަކަށް އެރަށެއްގެ ޖޯގުރަފީއާއި އަޚުލާޤު، ކިޔަވައިދިނުން، އާދަކާދަ، ވިޔަފާރި، މޫސުން، އެރަށެއްގައި ހުރި އަޖައިބުތައް ހިމެނެއެވެ.

 

އަދަބީ ދަތުރުނާމާއެއް ލިޔާނީ ކިހިނެއް؟

1.    ލިޔުމުގެ އޮނިގަނޑު

·       ޢާއްމުގޮތެއްގައި ދަތުރުނާމާ ފަށަންވާނީ އޮރިއެންޓޭޝަން އަކުން ( ތަޢާރަފަކުން ) ނެވެ. މި ތަޢާރަފުގައި ކާކު، ކޮންކަމަކު، ކޮންރަށަކު، ކިހިނެއްކުރި ދަތުރެއްކަން ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.

·       ނިންމަންވާނީ ތިމާކުރި ދަތުރު ނިމުމަކަށް އައިސްފިކަން ކިޔުންތެރިޔާއަށް އެނގޭފަދަ ޖުމުލް  closing) statement  (އަކުންނެވެ.

·       ދަތުރުނާމާއަށް ސުރުޚީއެއް ދޭންވާނެއެވެ. ސުރުޚީ ވާންވާނީ ކިޔާމީހުން ހިތްދަމައިގަންނަ ފަދަ ސުރުޚީއަކަށެވެ. ( މިސާލަކަށް މުޙައްމްދު ޖަމީލު ދީދީ ލިޔުއްވި '' މާލެދާން ކެލައަށް '' މި ވާހަކައިގެ ނަން '' އެފްރިކާއަށް އަޅުގަނޑު ކުރި ދަތުރު '' ފަދަ ގޮތަކަށް ގެންނެވިނަމަ މީހުންގެ ޝައުގުވެރިކަން ކުޑަވީހެވެ.)

·       ހާދިސާތައް ގެންނަންވާނީ ހަމަޖެހޭ ތަރުތީބަކުން (chronological  arder ) ނެވެ. ނޫންނަމަ ކިޔާމީހާއަށް އޮޅުން އަރާނެއެވެ.

·       ދަތުރުނާމާ ލިޔާއިރު ތިމާގެ އަމިއްލަ ޚިޔާލާއި އިޙުސާސްތައް އިތުރުކުރަންވާނެއެވެ.

·       ޢާންމުގޮތެއްގައި ލިޔެފައި ހުންނާނީ ފުރަތަމަމީހާގެ ނަޒަރުންނެވެ.

·       ދައްކާ ވާހަކައިގެ މައުޟޫ ބަދަލުކޮށްލަންވުމުން ނުވަތަ އާ ވާހަކައެއް ނުވަތަ އާދުވަހެއްގެ ވާހަކަ ފަށަންވުމުން އާ ޕެރެގްރާފަކުން ފަށަންވާނެއެވެ.

 

2. ބަހުގެ ބައިތައް

·       ޖުމުލަތައް ހުންނަންވާނީ ނިމުނުކަމާއި ނިމި ނިމުނުކަމުގެ ގޮތުގައެވެ. 

·     ވަގުތު ދޭހަކޮށްދޭ ގުޅުވާ އަކުރު ބޭނުންކުރުން. ( މިސާލަކަށް ދެން، އޭގެފަހުން، އެއަށްފަހު، ޖެހިގެންއައިދުވަހު )

·       ސިފަކޮށްދޭ ބަސްކޮށާރާއި ނަންއިތުރު ބޭނުންކުރުން.

·       މަޖާޒީ މިސާލާއި ހިނިއަންނަ ފާޑުގެ ސިމިލީސްއާއި މެޓަފަރ ބޭނުންކުރުން.

·       ފަށްފަށް ކުރުމުގެ ބަސް ބޭނުންކުރުން. ( މިސާލަކަށް ހީނހީނ، ދަތުރުފަތުރު، ތެޅެމުންފޮޅެމުން )

·       ސީދާސާދާ ޖުމުލައާއި ކަންކުރިފަރާތް ދޭހަކޮށްދޭ ޖުމުލަ (   ( active voiceބޭނުންކުރުން.

·       ކުރުޖުމުލައާއި ދިގުޖުމުލަ ބޭނުންކުރުން.

·       މާފުން ބަސްތަކާއި ޑައިލޮގު ނުގެނައުން. 

ތިރީގައި މިވަނީ ދަތުރުނާމާ އެއްކޮށް ލިޔާގޮތަށް އޮންނަ ސުވާކަލަށް ދަތުރުނާމާ، ރާވާލެވިދާނެ ގޮތުގެ ނަމޫނާއެއް.

1. ތަޢާރަފު

       - ދަތުރުނާމާ ލިޔާމީހާގެ ނަމާ އެޑްރެސް – ދަތުރުގެ ބޭނުން - ދަތުރުފެށި ތާރީޚު  - ފުރިގަޑި  

       - ދަތުރުގެ ބައިވެރިން - ދަތުރުކުރި އުޅަނދު  - ދަތުރުގެ ދިގުމިން

 

2. ދަތުރުގެ އުސްއަލިތައް

     - މޫސުން ( މޫސުމަށް ބަދަލުއައިނަމަ އެކަން )  - ދަތުރު ކުރިޔަށް ދިޔަގޮތް  - ކެއިންބުއިން

     - މަޖާކުރުން   - އިވުނު އަޑުތައް      - އާދަޔާޚިލާފު ކަމެއްހިނގިނަމަ އެކަން. ( ރީތިކޮށް ސިފަކުރުން )

     - ދިޔަރަށުން ފެނުނުކަންތައް  - އިވުނު އަޑުތައް  - ދިމާވި ހާދިސާތައް.

 

3. ނިންމުން

- ރަށާހަމައަށް ފޯރިއިރު ދަތުރުމަތި އޮތްގޮތް     - ރަށް ފެންނަގޮތް ސިފަކުރުން – ރަށަށް ފޭބުން.

 

ނަމޫނާ ދަތުރުނާމާތައް

1-    ހަނދާނުންނުފިލި ދަތުރު

2-    ނަމޫނާ ރަށަކަށް ކުރި ނަމޫނާ ދަތުރު